Đây là một trong những cảnh báo vừa được ông Lê Thanh Hải, Phó tổng giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đưa ra tại buổi Lễ kỷ niệm Ngày Khí tượng thế giới (23/3) diễn ra sáng nay, tại Hà Nội.
Theo ông Hải, El Nino là hiện tượng nóng kỷ lục mà đỉnh của nó lên tới 3,1 độ C, cao hơn so với hiện tượng này trong năm 1997-1998. Đợt hạn hán vừa qua tại Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long được đánh giá là kỷ lục trong vòng 100 năm trở lại đây, nhưng đã được dự báo và cảnh báo từ rất sớm.
Theo những dự báo mới nhất, mặc dù El Nino đã qua mốc đỉnh nóng (từ tháng 11/2015) song nắng nóng vẫn còn kéo dài đến tận nửa năm đầu 2016 (vào khoảng tháng Sáu), mùa mưa đến muộn, nên hạn hán sẽ khốc liệt hơn năm trước. Riêng các tỉnh ven biển Trung Bộ sẽ kéo dài đến tháng Tám.
“Bước sang nửa cuối năm 2016, ngay sau khi El Nino suy yếu, mưa sẽ xuất hiện nhiều hơn, và nếu thời tiết chuyển ngay sang La Nina (hiện tượng lớp nước biển bề mặt lạnh đi dị thường), chúng ta sẽ phải đối diện với đợt mưa lũ kỷ lục như kịch bản đã từng xảy ra ở khu vực Miền Trung vào năm 1997-1998,” ông Hải cảnh báo.
Phân tích rõ hơn khả năng xảy ra mưa lũ kỷ lục ngay sau “cơn đại hạn,” ông Hải cho biết, theo diễn biến khí tượng hiện nay, ngay sau đợt hạn hán lịch sử, thời tiết sẽ chuyển ngay sang pha lụt lội, tức là ẩm ướt và mưa lũ nhiều hơn. Kèm theo đó là các hiện tượng thời tiết cực đoan càng ngày sẽ xuất hiện trái khoáy nhiều hơn.
“Đơn cử như đợt mưa lũ lịch sử diễn ra ở Quảng Ninh vào cuối tháng Bảy, đầu tháng Tám năm 2015 vừa qua, mưa lên đến 1.600mm, trong khi ở tỉnh Ninh Thuận cả 9 tháng trời không có một giọt nước mưa nào. Đây là những biểu hiện trái khoáy rất rõ của biến đổi khí hậu,” ông Hải nhấn mạnh.
Đến dự và phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Chu Phạm Ngọc Hiển cũng nhận định, biến đổi khí hậu đã trở thành một trong những vấn đề an ninh phi truyền thống, đe dọa sự phát triển và tồn vong của toàn nhân loại. Tại Việt Nam, do tác động của hiện tượng El Nino, năm 2015 đã trở thành năm nóng nhất kể từ khi bắt đầu có quan trắc khí tượng thủy văn từ thế kỷ 19.
“Cho đến nay, biến đổi khí hậu đã phá vỡ quy luật tự nhiên của các mùa, gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như: nắng nóng, hạn hán và mưa lũ. Các thay đổi đang hiện hữu này đang báo trước cho một tương lai mà nhân loại phải đối mặt: Nóng hơn, khô hơn, mưa lũ nhiều hơn,” Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển nhìn nhận.
Nhân Ngày Khí tượng thế giới, Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển cũng đề nghị ngành khí tượng thủy văn lồng ghép các nội dung liên quan tới khí tượng thuỷ văn vào Kế hoạch triển khai Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu như củng cố kiến thức khoa học về khí hậu; tăng cường hợp tác và hỗ trợ cho hệ thống dự báo, cảnh báo sớm thiên tai, thời tiết, sẵn sàng ứng phó khẩn cấp với thiên tai…
Ngoài ra, ngành khí tượng thủy văn cũng phải thường xuyên tổ chức các diễn đàn nhận định xu thế thời tiết thủy văn Việt Nam để mở rộng phạm vi nghiên cứu, nâng cao năng lực cảnh báo. Từ đó góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, biến đổi khí hậu gây ra và ứng phó chủ động hơn đối với các hiện tượng thời tiết, khí hậu cực đoan.
Nước ngầm cũng cạn kiệt do hạn, mặn lịch sử
Hạn hán, xâm nhập mặn khốc liệt đang khiến 60.000 hộ dân tại tỉnh Bến Tre phải sử dụng nguồn nước nhiễm mặn. Trong khi đó, nước ngầm tầng nông từ các giồng cát cũng đang cạn dần.
Ông Nguyễn Văn Hưng, ngụ ấp 2 (xã Bình Thới, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre) có thâm niên hơn 20 năm dùng xe công nông kéo theo chiếc bồn chở nước bán cho bà con trong vùng hạn, mặn. Nguồn nước chủ yếu lấy từ giếng khoan tầng nông ở các giồng cát. Tuy nhiên, chưa năm nào như năm nay, nguồn nước ở các giếng này đã bắt đầu cạn dần.
Ông Hưng cho biết: “Nhiều năm liền tôi mua nước từ một hộ dân có mạch nước ngầm ở khu vực nhà thờ (ấp 3, xã Bình Thới, huyện Bình Đại) để chở đi bán cho các hộ dân có nhu cầu. Tuy vậy, năm nay mới đầu mùa mà giếng này đã bắt đầu cạn, lượng nước thu được rất ít”.
Theo ông Hưng, bình thường chủ giếng sẽ bơm nước từng giếng tầng nông chỉ khoảng 6 m rồi cho vào bể lắng lại để xe đến chở đi tiêu thụ. Năm nay mùa khô hạn, xâm nhập mặn khốc liệt nên giếng này đã lấy nước sớm, số lượng nhiều nên giờ chẳng còn bao nhiêu. Ông Hưng cho biết thêm: “Bình thường có thể chở nước suốt ngày từ giếng tầng nông này nhưng hiện nay chỉ chở được buổi sáng thì hết nước nên buổi chiều phải nghỉ để chờ mạch nước ngầm tiếp tục tiết ra nước. Tình hình này không biết mai mốt còn nước để chở hay không”.
Do nước ngọt tầng nông giờ đã khan hiếm nên giá cũng rất đắt đỏ. Bình quân mỗi m3 nước ngọt người dân phải trả từ 70 đến 80 ngàn đồng, cá biệt có nơi xa giá lên đến 150 ngàn đồng. Vì vậy người dân cũng xài nước rất tiết kiệm cho qua mùa khô hạn khốc liệt.
Tại địa bàn huyện Ba Tri (Bến Tre) có nhiều hộ dân tìm mạch nước ngầm khoan tầng nông để lấy nước ngọt bán. Ông Mai Thanh Phong (ngụ ấp 1, thị trấn Ba Tri, huyện Ba Tri) cho biết: “Hiện tại đang vào cao điểm cung ứng nước ngọt cho bà con trong vùng. Giếng nước tấng nông của tui giờ sản lượng nước cũng giảm chỉ còn hơn 10 m3 mỗi ngày nhưng có bao nhiêu chở đi tiêu thụ bấy nhiêu”.
Nước ngọt khan hiếm và không phải nơi nào cũng có nên nhiều hộ dân tranh thủ tìm mạch nước ngầm để khoan giếng dùng trong sinh hoạt, chăn nuôi và bán cho những vùng khác. Tại giồng cát ấp An Phú 2 (xã An Hòa Tây, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre) có rất nhiều hộ khoan giếng lấy nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất. Bà Nguyễn Thị Đep, người dân ấp An Phú 2 cho biết: “Ở đây nhờ có giồng cát với mạch nước ngầm nên gia đình nào cũng tranh thủ khoan giếng lấy nước lên phục vụ sinh hoạt và tưới hoa màu trong màu khô hạn này”. Theo những người dân địa phương, hiện tại, nước vẫn còn nhưng khai thác quá mức có khả năng sẽ cạn kiệt.
Ngoài ra, tại xã An Hòa Tây có rất nhiều giếng rất to được người dân đào lộ thiên để lấy nước ngầm. Trong đó, nhiều giếng đã cạn tới đáy trong mùa khô hạn năm nay. Ông Mạc Văn Hoàng, cán bộ nông nghiệp xã An Hòa Tây cho biết: “Nguồn nước ngầm giờ cũng hiếm nên người dân sử dụng rất tiết kiệm. Ở những giếng lộ thiên trước đây người trồng hoa mùa dùng máy dể bơm lên tưới còn bây giờ rất nhiều người gánh để tưới ngay gốc cây nhằm tiết hiệm nước”.
Theo ông Hoàng, về lâu về dài phải có giải pháp để sử dụng hiệu quả, tiết kiệm nguồn nước ngầm nếu không sẽ bị cạn kiệt khi tình hình biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt. Hiện địa phương đã vận động, khuyến cáo người dân sử dụng tiết kiệm nguồn nước ngầm bằng cách: tới mua mưa sẽ sử dụng những ao, hồ chứa nước mưa nhằm không cho nước trôi hết ra sông. Lượng nước này tích tụ lại đến mùa nắng có khô thì cũng thấm xuống lòng đất để người dân lấy lên xài từ từ.
Ông Võ Thành Hạo, Bí thư tỉnh ủy Bến Tre cho biết: “Toàn tỉnh có 165 xã thì chỉ còn 4 xã không bị xâm nhập mặn. Nước ngọt thiếu trầm trọng nên phải dùng xe bồn, xa của cảnh sát phòng cháy chữa cháy cung ưng cho các trường học, bệnh viện… Nhiều người dân phải khoan giếng tầng nông để lấy nước ngọt phục vụ sản xuất, sinh hoạt”.
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, việc khai thác quá mức nguồn nước ngầm ở tầng nông về lâu về dài sẽ gây nhiều hậu quả nghiêm trọng khi cạn kiệt nguồn nước ngầm, gây sụt lún, lở đất… Sắp tới tỉnh Bến Tre có kế hoạch xây dựng các hồ chứa, điểm trữ nước ngọt… để phục vụ người dân trong mùa, hạn mặn.
Nguồn: Trang tin Biến đổi khí hậu, Báo Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử – Einfo.
